INS Vikrant भारताची सर्वात मोठी स्वदेशी विमानवाहू युद्धनौका आयएनएस विक्रांत भारतीय नौदलात दाखल झाली आहे. यावेळी भारतीय नौदलाच्या नव्या चिन्हाचेही अनावरण करण्यात आले, त्यात आता आधीच्या दोन लाल रेषा काढून टाकण्यात आल्या आहेत. त्यांना सेंट जॉर्ज क्रॉस असे नाव देण्यात आले. या दोन ओळी नेहमीच भारतीय नौदलाच्या चिन्हावर राहिल्या आहेत, असे म्हटले जाते की ब्रिटीश राजवटीपासून ते असेच राहिले आहे.
आता भारतीय नौदलाच्या नव्या झेंड्यावर एका बाजूला भारताचा तिरंगा दिसणार आहे, तर बाजूला नौदलाचे हे चिन्ह ठळकपणे दिसणार आहे.
वसाहतवादाच्या प्रभावापासून दूर जाण्याच्या भूमिकेमुळे नौदलासाठी नवे चिन्ह निर्माण करण्याचा विचार पुढे आला. या चिन्हाला ऐतिहासिक संदर्भ आहे, असेही मानले जात होते. त्यानुसार नव्या चिन्हासाठी नौदलातून वेगवेगळ्या कल्पना मागविण्यात आल्या. त्याला प्रचंड प्रतिसाद मिळाला.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या शस्त्रागारापासून प्रेरणा घेऊन हे नवे चिन्ह तयार करण्यात आले आहे, असे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अनावरण करताना म्हटले आहे.
या चिन्हाचे अनावरण कोची येथे झाले तेव्हा त्याची वेगवेगळी वैशिष्ट्येही या वेळी मांडण्यात आली.
या चिन्हाच्या वरच्या बाजूला भारताचा शस्त्रांचा कोट असून, त्याच्या खाली एका जहाजाचा नांगर आहे.
हे सर्व एका अष्टकोनी ढालीवर कोरलेले आहे, त्याखाली भारतीय नौदलाचे देवनागरीतले ब्रीदवाक्य लिहिले आहे, ‘शं नो वरुणा: ज्याचा अर्थ वरुणदेवता म्हणजेच पावसाचा देव आपले रक्षण करो.
पण या ढालीचा आकार अष्टकोनी असण्यामागचं कारण विशेष आहे. या अष्टकोनाच्या आठ बाजू भारतीय नौदलाच्या सर्व दिशांना पोहोचण्याच्या आणि कृती करण्याच्या क्षमतेचे प्रतिनिधित्व करतात, असे यावेळी सांगण्यात आले.
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या शाही शिक्क्यातून हा आकार घेण्यात आल्याचेही सांगण्यात आले. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी म्हणाले की, शिवाजी महाराज हे भारतीय नौदलाचे जनक आहेत.
परकीय सत्तांच्या संभाव्य हल्ल्यांपासून आपल्या साम्राज्याचे संरक्षण करण्यासाठी आपण पहिली योजना कशी आखली होती आणि स्वत:च्या नौदलाची उभारणी कशी केली होती, हे पंतप्रधानांनी यावेळी सांगितले.
त्यामुळे भारतीय नौदलाने या कार्यक्रमातही शिवाजी महाराजांना श्रद्धांजली अर्पण करत आपल्या नव्या बोधचिन्हाचे अनावरण केले.
आयएनएस विक्रांत ही भारतातील आतापर्यंतची सर्वात मोठी स्वदेशी विमानवाहू युद्धनौका आहे. भारताभोवतालच्या समुद्रात होत असलेल्या कारवायांचा विचार करता या युद्धनौकेचा भारतीय नौदलातील प्रवेश अत्यंत महत्त्वाचा मानला जात होता.
राष्ट्रपतींनी या चिन्हाला मान्यता दिली आहे. स्वातंत्र्यानंतर नौदलाचे चिन्ह चौथ्यांदा बदलले आहे.
